|
Bor, Kullanım Alanları ve Türkiye Potansiyeli
İnsan ve toplum hayatında vazgeçilmez bir yere sahip olan madencilik, ülkelerin ekonomik ve teknolojik gelişimlerini etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Türk madencilik sektöründe 53 farklı maden ve mineralin üretimi yapılmaktadır. Hiç kuşkusuz doğal kaynaklarımız içinde bor cevheri ayrıcalıklı bir yere sahiptir.
Neden Bor?
Bor oksitler doğal yaşamın ayrılmaz parçalarından biridir. Bitkiler gibi insanlarda gelişimlerini sağlamak için bor oksitlere ihtiyaç duyarlar. Besin kaynağı işlevi dışında bor oksitleri günlük yaşamımız için oldukça önemli kılan belki de her gün kullandığımız birçok ürün içindeki şaşırtıcı katkısıdır. Bor oksitler günümüzde spor (raketler, kayaklar vb), tekstil (kurşun geçirmez kumaşlar), izolasyon malzemesi üretiminde yalıtım ve tekstil fiberglası, evsel ve endüstriyel amaçlı temizleme işlemleri için deterjan, ısıya dayanıklı cam ve sıvı kristal gösterici yapımı gibi bir çok üründe katkı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Seramik sır ve bünye malzemesi, tahta eşyalarının zararlı organizmalardan korunması, tel, kablo, elektrik ekipmanları, halı ve yüzey kaplama malzemesi, otomobil iç parçası gibi plastik ürün imalatı bor oksitlerin en çok kullanıldığı diğer alanlardır. Geleneksel uygulamaların dışında son yıllarda hidrojen enerjisi taşıyıcısı ve yakıt pillerinde bor oksit kullanımı, süper iletken malzeme yapımı, kanser tedavilerinde kullanımı yenilikçi ve stratejik uygulama alanları olarak göze çarpmaktadır.
Türkiye-Dünya bor üretimi karşılaştırması ve tüketim değerleri
Ülkemizde bor ve bor türevleri Eti Maden İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından tinkal, kolemanitve üleksit bor mineral yatakları kullanılarak gerek ham madde, gerekse asit borik, susuz boraks, boraks pentahidrat, boraks dekahidrat ve sodyum perborat gibi rafine ürünler halinde üretilmekte ve pazarlanmaktadır.
Türkiye bor rezervleri 2012 yılında 71,3 milyon ton B2O3 artarak 935, 8 milyon ton B2O3 seviyesine yükselmiştir. Dünya’da ekonomik olarak işletilen bor rezervlerinin yaklaşık %72’si ülkemizde yer alırken diğer önemli üretici ülkeler, ABD, Rusya, Çin ve Şili’dir. 2012 yılı verilerine göre, 3, 8 milyon ton seviyesinde kabul edilen Dünya bor talebinin %46’sının Eti Maden,%23’ünün RT Borax, %31’inin de diğer üreticiler tarafından karşılandığı tahmin edilmektedir. Eti Maden’in 2012 yılında yurtiçi ve yurt dışı toplam bor ürünleri satışı 821,6 milyon dolar (2013 yılı için 829 milyon dolar) olarak gerçekleşmiştir. Bu satış gelirine 1,8 milyon ton ürün satılarak ulaşılmıştır. Bu gelirin %96, 8’si yurt dışı satışlardan, %3,2’si yurt içi satışlardan elde edilmiştir. Sektörler bazında; cam sektörü 2012 yılında (cam elyafı, cam yünü ve borosilikat camlar) en fazla bor tüketen sektör olma özelliğini korurken, seramik frit sektörü ise bor tüketimi açısından ikinci önemli sektör durumundadır. Tarım-gübre uygulamalarında bor tüketiminde giderek önemini artırmakta ve bu alanda tüketilen bor miktarı artmaktadır.
Son yıllarda ham bor ürün, konsantre ihracatı her ne kadar geçmiş yıllara oranla oldukça azalmışsa da bor ürünlerinin ülke içi kullanımın çeşitlendirilerek artırılması, gerek ulusal bor potansiyelimizin etkin bir şekilde değerlendirilmesi gerekse sanayimizin dış piyasalar ile rekabet gücünün artırılması için önemlidir.
ESOGU bünyesinde kurulmuş olan Bor Araştırma ve Uygulama Merkezi (BORAM) bu amaçla 2004 yılından beri üniversite-sanayi işbirliği içinde bilgilendirme ve üniversite bünyesinde yer alan farklı birimlerce yürütülen yenilikçi bilimsel araştırma çalışmalarını sürdürmektedir.
§ Yeni yöntemler geliştirerek bor zenginleştirme tesislerin daha verimli çalıştırılması,
§ Metalik malzeme yüzey özelliklerinin geliştirilmesi,
§ Bor atıklarından borun geri kazanımı ve atıkların çimento ve seramik sanayi gibi farklı alanlarda değerlendirilmesi,
§ Bor- ve çevre kirliğinin araştırılması,
§ Düşük üretim maliyetli yeni ve iyileştirilmiş yöntemlerle sodyum borhidrür ve magnezyum borür üretimi
§ Yalıtım malzemesi olarak bor kullanımı
öne çıkan başlıca araştırma çalışmalarıdır.
|
